Minicursus: Trading psychologie. Hoe ga je als belegger om met emoties? - Tradewinst (2024)

Beurscrash of toch herstel? Was dit de bodem of krijgen we nog een dump? Het is momenteel volatiel en onzeker. Veel traders en beleggers kijken hoe ze in deze uitzonderlijke omstandigheden van de markt kunnen profiteren, maar het is ook een mooie gelegenheid om de psychologie van het traden en beleggen eens onder de loep te nemen.

Heftig schommelende koersen leiden ook tot heftige emoties. Er is wat mij betreft dus geen beter moment om even stil te staan bij hoe belangrijk het is om je koppie op orde te hebben.

Voor veel beleggers is het nu oppassen dat je niet blindelings de kudde volgt of overhaast reageert op de volatiliteit. Neem in plaats daarvan de tijd om na te denken over de psychologie van de markt en je eigen valkuilen.

Ik ben geen expert in psychologie, maar ik draai al wel een aantal jaren mee. Naast mijn persoonlijke mentale battles, heb ik ook voldoende gelezen over dit onderwerp en daarom denk ik dat ik dat ik er wel iets zinnigs over kan zeggen. 😉

In deze spoedcursus ga ik het wiel niet opnieuw uitvinden.

In plaats daarvan probeer ik aan de hand van bronnen van experts en mijn eigen ervaring iets neer te zetten, waar iedere trader en belegger iets van kan leren.

Dus tijd om ff lekker diep te gaan, let’s go!

Psychologie van de belegger en de psychologie van de markt

In deze minicursus kijken we naar twee aspecten van de psychologie die betrekking heeft op day traders en beleggers, namelijk:

1. Psychologie van de belegger
2. Psychologie van de markt

Die eerste gaat over jou. Hoe jij jezelf kunt analyseren en verbeteren om meer trades te winnen en niet in de bekende valkuilen te trappen. Denk hierbij aan:

• Discipline hebben en houden
• Je emoties onder controle houden
• Herkennen van je eigen vooroordelen
• Het maken van een trading plan waar bovenstaande in terugkomt

Bovenstaande zaken gaan je vooral helpen een betere trader te worden en leggen uiteindelijk ook de basis voor het begrijpen van de marktpsychologie. Hier gaat het grootste deel van deze minicursus over.

De tweede is dus marktpsychologie, die ik in het laatste stuk zal behandelen. Dit onderdeel gaat je helpen bij het analyseren van de markt.

Die marktpsychologie wordt ook wel behavioral finance genoemd. Zie het als een verlengstuk van de psychologie van een belegger. Door gemeenschappelijke valkuilen van individuele traders te herkennen, zul je de psychologie van de markt beter begrijpen.

Gebruik de inhoudsopgave om makkelijk te navigeren.

1. Waarom is psychologie zo belangrijk bij traden en beleggen?

Als het over day trading gaat, gaat het meestal over strategie en risk management. Waar stap ik in en uit en hoe bescherm ik mijn kapitaal?

Maar psychologie is vaak een ondergeschoven kindje.

Ervaren traders kennen het verband tussen psychologie en hun prestaties, maar nieuwe beleggers focussen vaak puur op strategie.

Hier zijn een paar bronnen om vooral de beginners op andere gedachten te brengen:

• Studie van De Nederlandse Bank naar de rol van psychologie op de markt (PDF)
• Podcast van ABN Amro over de psychologie van de belegger
• En last but not least het (audio) boek Trading in The Zone van Mark Douglas

Mocht je Trading in The Zone goed vinden, ondersteun de auteur dan en koop het origineel via onderstaande knop.

Bestellen bij bol.com

2. Emoties onder controle houden door discipline

Zonder de discipline om je aan jouw eigen trading plan en regels te houden, kun je de rest ook overboord flikkeren. Uiteraard heb je eerst een winnende strategie of edge nodig met een positieve expectancy, maar dat is niet genoeg.

Je zult ook je emoties onder controle moeten houden om de regels van jouw plan keer op keer goed uit te kunnen voeren.

Sterker nog; ik ken traders met een winstgevende strategie die door gebrek aan discipline het alsnog voor elkaar krijgen om hun account op te blazen.

Andersom werkt het natuurlijk net zo. Als jij geen winnende strategie hebt of onzeker bent over je edge, dan kun je nog zoveel discipline hebben, maar ga je het ook niet redden.

Je hebt beide nodig en het een gaat niet zonder het andere.

Maar hoe bouw je dat zelfvertrouwen op?

Krijg vertrouwen in je skills

De beste manier om vertrouwen te krijgen in jouw trading plan en strategie is door het veel te doen, maar natuurlijk niet met echt geld. Oefenen zonder risico doe je met een demo account.

Mocht jij nog geen demo account hebben, maak er dan vandaag nog eentje aan. Het is gratis en je kunt met €10.000 onbeperkt oefenen zonder dat er echt geld op het spel staat.

Demo account openen…

Sommige beleggers doen een beetje lacherig over demo trading (of paper trading) en vinden het een slap aftreksel van het echte werk. En ja er zijn zeker verschillen, maar die wegen wat mij betreft niet op tegen het voordeel dat je vertrouwen kunt kweken zonder risico.

Mocht het je nu niet lukken om consistent winst te maken op een demo account, dan is traden en beleggen misschien niks voor jou. Klinkt hard, maar dat kan ook een conclusie zijn. Dit spelletje is niet voor iedereen.

Wanneer je eenmaal een winnende strategie hebt die voor jou werkt en een trading plan hebt opgesteld met vaste regels, dan is het enige wat je nog tegenhoudt de factor psychologie.

Beheers je risico

Ik begin dit onderdeel even met een quote van Mark Douglas (daar issie weer), die de lading wat mij betreft goed dekt.

Teveel leverage en te grote posities zijn de grootste boosdoeners die kunnen f*cken met je emoties. Door je risico te beheersen bescherm je zowel je financiële als emotionele kapitaal.

• Lig jij wakker van je trades?
• Kijk je continue op je telefoon om te kijken wat je positie doet?
• Stap je te vroeg uit als een trade zich tegen je keert?

Dit zijn allemaal signalen dat je position size waarschijnlijk veel te groot is.

Stel dat je een setup hebt voor een trade, waarbij je 99% kans hebt om €100 per contract te winnen en 1% kans om €100 per contract te verliezen.

Hoeveel contracten zou jij dan traden?

Ik weet niet hoe het met jou zit, maar ik zou in de verleiding komen om zoveel mogelijk te lenen bij mijn familie, familie van familie, vrienden, vrienden van vrienden en van mijn bank. Misschien zou ik mijn hele portfolio liquideren en alles in deze ene trade trappen.

Toch moet je die verleiding weerstaan.

Om de doodsimpele reden dat er een kans is van 1% dat je alles kwijt raakt. Als dat gebeurt herstel je daar natuurlijk nooit meer van. Je bent alles kwijt en iedereen krijgt nu geld van je.

Dat is de essentie van position sizing.

Als je trades te groot zijn loop het risico om je account binnen een paar verliezende trades op te blazen en als ze te klein zijn laat je geld liggen. Vanuit psychologisch oogpunt is het dus belangrijk om daar een balans in te vinden.

Daar zijn meerdere modellen voor en als er interesse voor is laat het dan weten in de reacties hieronder, dan schrijf ik daar een stuk over.

Geduld is een schone zaak

Geduldige traders zijn gedisciplineerde traders. Die twee gaan echt hand in hand. Als je gelijk een sprong wil maken in psychologie voor beleggers, dan zul je moeten leren om geduld te hebben.

Beleggers en traders zijn snipers. We liggen in de bosjes te wachten op de ultieme setup. Alles moet samenvallen voor we de trekker overhalen. En als het niet samenvalt gaan we naar huis en proberen we het morgen opnieuw.

Dit is voor veel mensen een lastige, want het is heel makkelijk om jezelf te overtuigen dat trade toch goed genoeg is ondanks dat hij niet 100% aan je regels voldoet.

Vervolgens haal je toch de trekker over en voor je het weet ben je als een bezetene het internet aan het afzoeken naar nieuws dat jouw beslissing valideert.

Herkenbaar?

Dingen die hierbij kunnen helpen zijn:

• Een afvinklijstje voor jouw specifieke entry regels, die je fysiek aan kruist voor je een trade opent.
• Bijhouden van een trading journal.
• Mindfulness oefeningen, waarbij je accepteert dat je geen controle hebt over de markt, niet moet forceren en dat wachten een essentieel onderdeel is van succesvol beleggen.

3. Omgaan met extreme uitkomsten

Psychologie komt natuurlijk bovendrijven in extreme situaties en voor traders en beleggers zijn de twee belangrijkste: winnen en verliezen.

Meerdere verliezers op een rij

Dit worden ook wel losing streaks genoemd en vroeg of laat krijgt iedere trader hiermee te maken. Sommige beleggers worden in een negatieve spiraal getrokken en anderen komen eruit met frisse moed en nieuwe inzichten.

In mijn artikel verliezen hoort bij traden en beleggen ga ik hier dieper op in.

Winning streaks en succes

Het lijkt me duidelijk dat dit een luxeprobleem is en makkelijker mee om te gaan dan met verliezers, maar ook hier zitten valkuilen. Ik vind dat het belangrijk is om je hoofd ook voor te bereiden op succes en geld verdienen.

Gokken en meedoen met de lotto zijn natuurlijk niet een op een te vergelijken met traden en beleggen, maar verhalen van jackpot winnaars tonen wel aan dat je ook een plan moet hebben voor succes en veel geld.

Dit geldt niet alleen voor het financiële plaatje, maar ook voor je mindset. Als je eenmaal een succesvolle edge hebt kan het snel gaan en dat is wel iets waar je alvast rekening mee moet houden vind ik.

Alles alles ineens lukt loop je de volgende risico’s:

• Arrogantie en denken dat je beter bent dan de rest
• Gevoel dat je het gemaakt hebt en stopt met leren
• In jezelf keren en niet willen delen
• Lui worden en risico op excessen (drank, drugs, vrouwen)

Wat bij mij heeft geholpen is dat ik altijd mensen blijf opzoeken die verder zijn dan ik. Niet alleen op trading gebied, maar ook op andere vlakken. Daarnaast ben ik begonnen met het delen van mijn kennis, waardoor ik ook word gedwongen om verder te leren.

En ik heb een paar zogenaamde “brag buddies” die op ongeveer hetzelfde niveau zitten, waarmee ik kan sparren en successen kan delen. Niet iedereen begrijpt namelijk wat ik doe en dan is het lekker om wat mensen te hebben die het wel snappen.

4. Bekende valkuilen

Iedereen heeft zijn persoonlijke zwakheden die je zelf zult moeten achterhalen en aan moeten werken, maar er zijn ook valkuilen die voor vrijwel iedereen gelden.

Hoe eerder je deze obstakels herkent, hoe eerder je ermee kunt dealen. Hieronder vind je mijn lijstje.

Niet kunnen omschakelen en je ego aan de kant zetten

Het grappige is dat heel veel knappe koppen en succesvolle professionals uit andere vakgebieden vaak mislukken als traders. Dat komt omdat traden vraagt om een omschakeling in je mindset, die de meeste mensen niet aankunnen.

Traden en beleggen verschilt van al het andere door het feit dat jij je ego aan de kant moet zetten en moet denken in waarschijnlijkheden (probabilities). En dat is f*cking moeilijk als je zuurverdiende geld op het spel staat.

Ik ga hem er weer bijhalen, maar in het boek Trading In The Zone is de randomness van de markt een heel belangrijk punt. Als traders proberen we in de chaos kansen te spotten waarbij uitkomst A een hogere waarschijnlijkheid heeft dan uitkomst B.

En als we het maar iets vaker goed hebben dan fout en meer winnen op onze winners dat dat we verliezen op onze losers, verdienen we geld.

Het gaat dus niet om altijd maar gelijk hebben en alles winnen, maar om speculeren en risk management. Dat is voor heel veel mensen qua karakter volledig onnatuurlijk en (hoe ironisch!) het zijn vaak juist de mensen met een groot ego die interesse hebben in traden.

In onderstaande video gaat Mark Douglas hier nog wat dieper op in.

De eeuwige zoektocht

Nog eentje die voor veel traders herkenbaar zal zijn. Hoppen van de ene naar de andere strategie. Altijd op zoek naar iets nieuws en iets beters. Nieuwe strategieën, nieuwe software, nieuwe indicators, signaal diensten, etc.

Geloof mij; less is more. Niet alleen qua zooi op je charts, maar ook qua strategie en entry criteria. Je kunt met de meest simpele trading strategie winstgevend zijn en ik trade zelf volledig zonder indicatoren. Puur op price action.

De heilige graal is niet een nieuwe indicator. Het is een combinatie van een edge, risk management en psychologie.

Persoonlijke vooroordelen negeren

Iedereen heeft continue vooroordelen over van alles en nog wat, maar we realiseren het ons meestal niet. Die vooroordelen (of bias) zijn heel sneaky en beïnvloeden veel van onze beslissingen. Iets wat niet altijd handig is bij traden of beleggen.

Alleen al door naar het nieuws te kijken of bepaalde mensen te volgen via social media creëer je voordelen die jouw kijk op markt bepalen. Dat kan goed zijn, maar in de meeste gevallen staat het alleen maar in de weg van je trading plan.

Nieuws vergaren en een mening vormen is prima, maar jouw mening bepaalt niet wat de markt gaat doen.

Always keep an open mind.

Het gevaar van kleine accounts

Deze had je misschien niet direct verwacht, maar het is een fenomeen dat ik steeds meer zie nu de drempel bij brokers steeds lager wordt. Je kunt tegenwoordig al beleggen met €10. Dat klinkt natuurlijk leuk, maar het is niet handig.

Hier wat tips voor trader die toch met een klein account willen beginnen:

• Pas je position size aan op je account size
• Focus eerst op niet verliezen en het beschermen van je kapitaal in plaats van winnen
• Zie het als een uitdaging of underdog positie dat je weinig kapitaal hebt. Haal er kracht uit dat je extra je best moet doen
• Probeer met sparen je trading kapitaal te vergroten
• Trade alleen met geld dat je kunt missen
• Pas op met leverage
• Wees realistisch. Een klein account betekent gewoon kleine winsten

5. Praktische tips voor je mindset

In de vorige hoofdstukken lag de nadruk vooral op hoe je moet denken als een trader en de mindset die daarbij hoort. In dit onderdeel gaan we kijken naar wat je concreet kunt doen om je trading psychologie te verbeteren.

Leg alles vast in een trading journal

In mijn videocursus heb ik hier een volledige module aan gewijd, omdat ik vind dat het bijhouden van een dagboek een van belangrijkste dingen is die je als trader kunt doen.

Als mens proberen we namelijk altijd alles te rationaliseren en het grote gevaar daarvan is dat je niet van je fouten leert. Je probeert alles voor jezelf goed te praten.

Met een goed trading journal waarin je alles systematisch bijhoudt wat je doet, dwing jij jezelf om terug te kijken en te reflecteren. Op die manier kun je patronen herkennen in de losers waarop jij vervolgens je strategie kunt aanpassen en verbeteren.

Dit geeft enorm veel rust en inzicht wat weer goed is voor je mindset. Traden is een business en bij een gezonde business hoort een gezonde administratie.

Meditatie en je hoofd leegmaken

Ik ben super nuchter en vond meditatie altijd maar zweverig, maar sinds ik ermee ben begonnen (keep an open mind!) heeft het me alleen maar geholpen.

Naast dat het me rust en ontspanning geeft, heb ik ook het idee dat ik meer ruimte in mijn hoofd heb. Daarnaast maakt het me bewuster van mijn gedachten en verlicht het stress.

Nogmaals, het is niet voor iedereen maar ik daag je uit om het eens te proberen. Ik gebruik de gratis app van Insight Timer.

Mocht meditatie nu helemaal niks voor jou zijn, dan is sporten een mooi alternatief. Ook met activiteiten als hardlopen, fietsen, kickboksen of zwemmen maak je in zekere zin je hoofd leeg.

Het beste is om beide te doen. A healthy mind in a healthy body makes a killer trading machine!

Blijven leren en slechte gewoonten afzweren

Stap een is natuurlijk bewust worden van je emoties en vooroordelen. Alleen op die manier kunt jij je eigen slechte gewoonten herkennen. Stap twee is een manier vinden om die slechte gewoonten te doorbreken.

De beste manier om dat te doen is om steeds een enkele slechte gewoonte aan te pakken.

Voorbeelden van slechte trading gewoonten zijn:

• Revenge trading (uit wraak of boosheid nieuwe trades openen om je geld terug te winnen na een loser)
• Overtrading (geen geduld hebben, traden om de rush van het gokken)
• Niet volgen van je eigen trading regels (fouten rationaliseren, goed praten voor jezelf, geen discipline)

Elke gewoonte heeft een trigger, actie en beloning. Bij overtrading is dat bijvoorbeeld:

• Trigger: De markt stijgt met veel volatiliteit
• Actie: Je klikt op de automatische piloot op de koop knop
• Beloning: Je krijgt een mentale high van de kans om geld te winnen

Ook goede gewoonten hebben een trigger, actie en beloning. Bijvoorbeeld geduld hebben:

• Trigger: De markt beweegt nauwelijks
• Actie: Je zet je laptop uit en gaat vissen
• Beloning: Je geniet van de vrijheid die je als trader hebt

Het is moeilijk om die slechte gewoonten bij jezelf te ontdekken. Daarom kan het handig zijn om wat trading vriendjes om je heen te verzamelen, die jou erop kunnen wijzen.

Voorbeeld

Laten we als voorbeeld nemen dat jouw slechte gewoonte is dat jij je stop loss te vroeg naar break even zet.

Waarom is dit een slechte trading gewoonte?

Het zorgt ervoor dat je wordt uitgestopt op trades die uiteindelijk winstgevend hadden kunnen zijn als je meer ruimte had gelaten. Je vermijdt het tijdelijke negatieve gevoel van een verliezende trade. Maar je winstgevendheid zal er op de lange termijn onder lijden als je steeds te vroeg wordt uitgestopt.

Het aanscherpen van je stop loss is een reactie op de markt die tegen jouw positie in beweegt. Je wordt beloond met het gevoel dat je geen loser bent. Dus…

• Trigger: De markt beweegt de verkeerde kant op
• Actie: Je zet je stop loss naar break even
• Beloning: Je vermijdt het gevoel dat je gaat verliezen

Bij traden en beleggen is de beloning voor slechte gewoonten vaak niet financieel of fysiek. Het is een belonend gevoel of emotie waar je hersenen van genieten.

Vanwege de beloning die je krijgt, ontwikkel je een verlangen dat de gewoonte versterkt. Daarom is de sleutel tot het afzweren van slechte gewoonten, het verlangen te identificeren en het om te draaien naar iets anders.

In die zin betekent het doorbreken van een slechte gewoonte dat je deze vervangt door een goede.

We pakken weer bovenstaande voorbeeld. We behouden de trigger en beloning, maar wisselen de actie voor iets anders.

• Trigger: De markt beweegt de verkeerde kant op
• Actie: Je zet je stop loss naar break even Stap terug en kijk naar de redenen waarom je deze trade hebt genomen
• Beloning: Je vermijdt het gevoel dat je gaat verliezen

Je brein verlangt ernaar om het gevoel van een verliezer te vermijden. Probeer dat verlangen niet tegen te werken. Bedenk in plaats daarvan een gezonde methode om toch de beloning te krijgen waar je hersenen om vragen. En in dit geval is dat om het gevoel van een verliezer te voorkomen.

Het herzien van jouw oorspronkelijke redenen om die positie te openen, is een goede vervanging. Het herinnert je aan de geldige redenen die je had om voor deze trade te kiezen. In traden en beleggen is de uitkomst van een enkele trade totaal niet interessant. Het is een kansspel, waarbij het proces en de uiteindelijke statistieken veel belangrijker zijn.

En aangezien jij verdomd goede redenen hebt om deze trade te maken, ben je sowieso al een winnaar! 🙂

Dit zal je vertrouwen in je positie versterken en het zal je ook helpen de verleiding te weerstaan om ermee te rommelen door de stop loss te verschuiven.

In de praktijk is het omleiden van je verlangen gemakkelijker gezegd dan gedaan.

Een handige methode is om een korte pauze in te lassen. Zodra je het verlangen voelt, pauzeer dan even voordat je reageert. Je verstoort op die manier het tempo waarin gewoonten zich normaal gesproken uitspelen. Dit geeft je de ruimte om er bewust van te worden dat je er wat aan kunt doen.

6. Marktpsychologie

We zijn aangekomen bij het laatste deel van deze minicursus, waarin ik nog even wil inzoomen op de collectieve psychologie van de markt.

Nadat jij je emoties, vooroordelen en slechte gewoonten onder ogen bent gekomen, kom je erachter dat je allesbehalve een objectieve of emotieloze speler bent op de markt.

Mooi, je bent niet alleen! 😉

De markt bestaat uit andere traders en beleggers, die allemaal hun eigen vooroordelen, emoties en gewoonten hebben. Dit ligt ook in lijn met de efficiënte markthypothese. En het vakgebied van behavioral finance is eigenlijk ontstaan door de markt met al haar irrationele spelers proberen te verenigen tot een geheel dat je ook als collectief kunt analyseren.

Zie hieronder de cyclus van emoties van de markt in zijn geheel.

Het gaat te ver om helemaal uit te wijden over de psychologie van de markt of het collectief. Mocht je daar meer over willen lezen, zoek dan naar boeken over crowd psychology en mob mentality.

Tot slot

Dit verhaal is natuurlijk niet zo sexy als een mooi artikel over een nieuwe strategie, maar zoals ik aan het begin al aangaf vind ik dit echt een heel belangrijk aspect. Baas worden over je eigen emoties, vooroordelen en gewoonten is wat mij betreft noodzakelijk om dit spelletje te kunnen overleven, laat staan om consistent te winnen.

Dit zijn de drie ingrediënten:

1. Bewust worden van je emoties, vooroordelen en gewoonten
2. Ervaring opbouwen in traden en beleggen
3. Herkennen van jouw gevoelens en acties bij het nemen van financiële beslissingen

Deze spoedcursus is vooral om je te helpen bij nummer een op dit lijstje. Nu is het aan jou om praktische ervaring op te doen. Houd daarbij de ideeën die je hier hebt opgedaan in je achterhoofd tijdens het traden. Je zult zien dat het je gaat helpen.

Oefen hier met €10.000 virtueel geld…

Ik zou het tof vinden als je dit zou willen delen via social media en stel gerust je vragen hieronder in de comments.